1= زور با، زور مَِشنووآ. کِی مایَن و کی رَه مایَن؟
: زور بگی، زور میشنوی.
: اَِنَه مَثَِلَه ای نفری رَه ماین کو همش زور مایِه. وَختی مَِگَِشُن ژو خَبر کَِرَن کو زور باتّییُن عاقبتی خایری نَِدارِه، بیلاخیره گرفتاری ای آدمی زورَه واژی مَِبا، اَِنَه مَثَِلَه ژو رَه مایَن. مَِگَه نَِشنووِه چَه کو مایَن: انگشت مکن رنجه به در کوفتن کس // تا کس نکند رنجه به در کوفتنت مشت.
2= زور کو تَیی کارینَِما، حساب سَرسَرِین پی بیرین مَِشو.
: زور که در کار آمد، حرف حساب از سرسرای خانه بیرون می رود.
: اَِنَه مَثَِلَه اَِنی بالا مایَن کو یَنی زور گویی و حق گویی، ای جا و ای نفری گَل جَمَه مَنَِبو. آدم یا حق گومَِبو یا زورَه واژ. اونی کو هَِکاتی حقی ماکَِرِه، دیگَه زور مَِنَِوایِه، اونی هَم کو زورَه واژَه، هَِکاتی حقّی مَِناکَِرِه. هَمیشَه زورَه واژی هَِکات پَِرُنتری دَرَه. پس وختی زور مییُنَِما، دیگه جایی برایی حقی مَنَِمُنِه. همنی بالایَه کو مایَن:
برو قوی شو اگر راحت جهان طلبی // که در نظام طبیعت، ضعیف پایمال است.
3= زیادی هم بَتژ، لَلَِکِه تَِکَه مَِکَه.
: زیادی هم بدوی، کفش پاره می کنی.
: آدم برایی اَِنی کو به خوشتُن هدفی بَرَِسِه، مَِگی تلاش هاکَِرِه. با توجه به اَِنی کو هر چیی اَِندازه دارِه، تلاشی زیادی نه فقط استفاده نَِدارِه کو ضلر هم داره.
5= خوشتُنَه بَخُوْ، مَرتُمُنَه تُوْن کَه.
: برای خودت بخور، برای مردم بپوش.
: اَِنَه مَثَِلین منظور اَِنَه کو چون خوردَه خوراک ای موضوعی شخصییَه، هَرچی تَه دَِلی مَِگی مَِزُن بَخو. ولی هَلِه تُوْن کَِرد، ای موضوعی اجتماعییَه، پس مَِگی آدم طوری هَلِه تُوْن کَِرِه کو هَم درخوری ژو شخصیتی بو، هَم درخوری اجتماعی.
6= خُشکَه زَِمین تورو مُوْوَِژِه.
: از زمین خشک تُرُب می کند.
: اَِنَه مَثَِلَه دو منظوری داره.
الف: بابتی ای آدمی زرنگ و کّلاش و پاچَه وَرمالیده رَه مایَن کو کمترین موقعیتی پی ویشترین اَِستفاده ماکَِرِه.
ب: اَِنَه مَثَِلَه بابتی ای نفری مایَن کو کاری عبثی و بی فائیده یی ماکَِرِه، مَِثلی اَِنی کو اُوْ دَِلَه هُوْوَِنگی موکوتَِنِه.
7= چُندَِر گوشت مَنَِبو، جووازَه پیر هَم پیر مَنَِبو.
: چغندر گوشت نمی شود، پسرخوانده هم پسر نمی شود.
: اَِنَه مَثَِلین منظور اَِنَه ، هَمون طوری کو چُندَِر جایی گوشتی مَنَِرِه، جووازَه وَچِه هم جایی وَچِه یی اصلی آدمی مَنَِرَن. وَختی کو آدَمی وَچِه نسبت به خوشتُن پییرَه مار، بی توجهی بین، دیگه جووازَه وَچُن پی چه اَِنتظاری مَِشید دَِرد؟
البته هَمون طوری کو دله هر کارین استثنا هم وجود دارِه. گایی مِینی جووازَه وَچِه هَم، وَچِه یی خایری بیرین مِین.
8= تَه کُمُن وَر بَخوسَِنون کو تَه وا بیرین نشو ؟؟؟!!!
: تو را به کدام سمت بخوابانم که بادت خارج نشود ؟؟؟!!!
: اَِنَه مَثَِلَه به عُنوانی اعتراضی ای آدمی رَه مایَن کو خیلی وییُمِه گیره. هر کاری ژو رَه ماکَه باز هَم خوشتُن وییُمِه پی دَس مَِنَِنجِه. مَِثلی اَِنی کو وییُمِه گیری ژو طبیعت بَِبیچی. بابتی اَِنجور آدَِمُن مایَن: نیش عقرب نه از رَه کین است // اقتضاء طبیعتش این است.
9= زَِمَِستُنی چَش کورَه. یَنی چِه؟ تفسیری ژو چیچییَه؟
: چشم زمستان کور است.
: اَِنَه مَثَِلَه دو جور تفسیر داره.
الف= سرمایی زَِمَِستُنی، فقیرَه آدَِمُن مَِنَِپِّه، هَمَِنی بالا اونی ویشتری اذیت مَِبین. پس به اونایی کو مَِزُنَن فقیرَه آدَِمُن کُمک کَِرَن، با باتّییُنی اَِن مَثَِلین مَِگَِشُن ژون توجه جلب ماکَِرِه کو فقیرَه آدَِمُن دَِربُند هم دبین.
ب= زَِمَِستُن سَرما کو بییَِما، دیگه نو و کُوْنَه ژو حالی مَنَِبو، برایی اَِنی کو نَچا وُ خوشتُن گرم نیادار، هرچی مَِگَه تُوْن کَه.
مایَن قدیم، ای سرداری کو دله زَِمَِستُنی و دَِلَه ای جنگی شیکست بُخوربّش و دله صحرایی گیرکَِتبا، شُو کو مَِبو مِینِه هوا خیلی سردَه. دیری پی مِینِه اییَه چَِلا سو سو موکّووِه، بَِه هَمون طرف مَِشو، مِینِه ای آدمی فقیری کییِه یَه. اجازَه مارِه و دنین کییَه مَِشو. وَختی بُخوتی صاب کییِه پی
لابالین مَِگیش. صاب کییَه مایِه مو لابالین کُجَه دبا؟ ماپَِرسِه پس چیچی دار؟ صاب کییَه مشو مَِگَِردِه وُ مِی مایِه فقط ای پالُن دارون و ای خَرین جُل. مایِه، ژو اسم نَبَِرا، مو دیم وَن. البته اَِن مطلب به شاه عباسی هم نسبت مَِدَن.
1 = خرده هیزم خشک : چیلکی
2 = خردسال : کَم سَِنَّه سال
3 = خردسالگی یا خُرد سالی : کَسینَِندَِر
4 = دامنِ چین دار: کَمَِر¬چینَه
5= دانِ مرغ : چینَه
سعدی مَِفَِرمِه: مرغ جایی رود که چینه بُوَد // نه به جایی رود که چی نَبُوَد.
6 = خشک کردن : خُشک واکَِردییُن
7 = خشکاندن : بُخُشکَِندییُن
8 = خشکیدن: بُخُشکییُن
9 = خشکیده: بُخُشکییا
10= نان خشک شده در تنور : کَِلَه خُشکَه
11 = درِ یک لنگه‌ای: لَتَه¬بَر
12 = درِ دولنگه ای: جیم بَری
13 = تلنگُر : بیلینگَِسییَه
14 = دالّی دالّی کردن : دّکّی دّکّی کَِردییُن
15= بازی جفتک چارکُش : خُس خُس.