درس مربوط به روز سه شنبه 17 شهریور جناب آقای وزیری
بخش دیگری از خلاصه چند نکته ضروری جهت نوشتن گویش سمنانی:
الف : در هر واژه¬ای از گویشِ سمنانی ¬که یکی از حروفِ تشکیل دهندة آن دارای حرف واوِ ساکن ( وْ ) باشد، اگرحرف « و» بعد از حرفِ صامتی قرار بگیرد، به مانند فارسی، حرفِ واو، صدایِ«او u» به خـود می¬گیـرد ماننـد: بود bud، دود dud ، سود sud ، رود rud . عود ,ud و واژه¬هـایِ سمنـانیِ « اوستا ustâ» یعنی: استـاد . « بوسا busâ » یعنی: بوسه. « چوتا čutâ» یعنی: جوجة مـرغ. « روتخُنـَه rutxona» یعنی: رودخـانه. « سوتَه súta» یعنی: سوت. « یوزَه yúza» یعنی: گردو،
هرگاه حرف واوِ ساکن، بعـد از حرف مضموم قرار بگیرد، صـدای اُویِ کوتاه به خود می گیـرد. مانند: ژُوری öri ž یعنی: بالا. یا: دُوٌری döri یعنی بشقاب. گُوٌز göz یعنی: بزرگ. حُوٌضhöz . و هرگاه حرف واوِ ساکن، بعد از حرفِ مضموم، در واژة ساده¬ای کـه معنیِ « آب» داشتـه باشد یا در واژة مـرکبی که مفهـوم « آب» در آن مستطر باشد، صدای آن، صدایِ اُویِ بلند خواهد بود. ماننـد واژة سادة: اُوٌ ow یعنـی « آب». و واژه¬های مرکبِ: گوشتُوٌ guštow یعنـی«آبگوشت» . کَشکُوٌ kaškow یعنی« آبِ کشک» یا « دوغِ کشک» . وَِلُوٌ vεlow یعنی«گلاب» .
1 = جایی بَر دَِندِه کو پاشنَه بَگَِردِه. : یَنی چَِه ، کُجَه کاربرد داره؟
: جایی در بگذار که پاشنه اش بگردد.
: اَِنَه مثَِلَه ای نفری رَه مایَن کو اینی نفری پی توقُعی ویشتَِری ژو توانی دارِه. فولکسَه کو به اندازه یی کامیونین مَنَِزُنِه بار ببره. پس مگی هرکین پی به اندازه یی ژو توانی، زُو پی توقع دَِرد.
2 = جایی بَنین کو تَه پِی نَکَِرَن.
: جایی بنشین که برنخیزانندت.
: آدم مگی خوشتُن حدّ و اندازه بَزُنِه. نَه مَِگی بَشو ژُوری ژُوری بَنینِه کو ژو پِی کَِرَن، نَیَم مَِگی بشو ژیری زیری بَنینِه کو ژو تَحویل نگیرَن.
فارسی: جایی برو که تو را بخوانند، نه جایی که تو را از در برانند. « فرهنگ عوام»
فارسی: تکیه بر جای بزرگان نتوان زد به گزاف // مگر اسباب بزرگی همه آماده کنی
3 = جایی مَنَِه نینِه ( مَنَِخوسِه ) کو اُو ژو تَیی کِه.
: جایی نمی نشیند (نمی خوابد) که آب زیرش بیفتد.
: اَِنَه مثلَه در تعریفی ای نفری مایَن کو خیلی ژو حواس جَمَه، زرنگَه، محتاطه و خا وُ بَد تشخیص مَِدِه. کاری مناکرِه کو هوشتُنَه دردی سری دُرُست کَِرِه.
4 = جایی کو اَسبی نال مَِکَِرَن، خَرَه پا جا منه رِه.
: جایی که اسب را نعل می کنند، خر پایش را بلند نمی کند.
: اَِنَه مَثَِلَه کمی جنبِیی تأدیبی داره وُ نامؤدبانِه یِه، به عُنوانی اعتراضی به ای وچه ای یا آدمی کم سنّ و سالی یا کم تجربه ای کو مَستری احترام نییا نَِدَِرچِش و َِ ژو دَِلِیی کارین یا ژو دله هکاتُن دخالت هاکَِربیش، ژو رَه مایَن.
5 = جایی کو کَل دَرَه، طاسی اسم منه شید بَِبَِرد.
: جایی که کچل هست، نمی شود اسم طاس را برد.
: اَِنَه مثلَه بابَِتی ای نفری کاربرد دارِه کو خیلی حساسَه، نازُک نارَِنجییَه، ای چی ریکَه ژو برخورد ماکَِرِه. رِیکَه آزُردَه خاطر مَِبو. پس مگی ژو ملیحظه هاکَِرد و به احترامی ژو هرچی نوات.
6 = جَغَِربُندَم میراثِه.
: جگرسیاه هم میراث است.
: وقتی ارث تقسیم مکرَن، برایی اَِنی کو هَِرِن هَِکاتَی هَِکاتَه وَچِه بیرین نِین، مگی همه چی تقسیم ببو، حتّا جَغَِربُندَه یا بی ارزش ترین چی. به قولی شیرازییُن کو مایَن: حساب حسابه، کاکا برادر.
7 = جنگلی اُشتُر بَِدیچی!!!
: جنگلی شتر دیده.
: مَلیمَه کو اَشتُری جا دَِلَه کَویرییَه نه دَِلَه جنگلی. امّا اگه دَِلَه جنگلی دیده ببو جایی تعجبی داره. اَِسَه اَِنَه مثَِلَه در مقامی شوخی ای نفری رَه ماین کو ای چیی معمولی بَِدیچش و تعجب هاکَِرچِش. مثلی اَِنی کو جنگلی، دله جنکَِلی اَشتَر بَِدی بابو.
8= جَنگَِه کَِرا مَِمُنِه.
: به جنگجو می ماند.
: اَِنَه مثله بابتی ای نفری کاری مَِبَِرَن کو هرآن آماده یی دعوایییَه. تا ای چی مبو طرفی یقَه مَِرِه وُ مَِگیش ژو رَه دعوا هاکَِرِه. هِشکین مُلیحظه هم مناکَِرِه. یا ای نفری رَه مایَن کو پایه یی دعوایی جور مَِکَِرِه دیگَِرُن هُم مَِوَِنِه.
ای استقُن دله گوشتی گوسفندی دَرَه به اندازه یی ای بُندی شستین کو اونی اسم جنگه کَِرایِه. قدیم آدمایی خرافاتی ماشُن اگه ای نفری پَشتی بُونی وَِنَن، مییُنی آدمایی اون کییِه دعوا مَِبو.
اَِنَم نتیجِه یی خرافاتی. آخه اَستَِقُنی چه به دعوایی؟، اونَم استَِقُن پَشتی بُونی کِی اون وخت بِدونی هِچ دلیلی، آدمُن مییُنَه دعوا ببو؟ واقِعَن کو !!!
9= جنگی زرگری ماکَِرِه.
: جنگ زرگری می کند.
: وختی دو نفری به دوری با هُم دَعوا ماکَِرَن تا بقییُن اِغفال هاکَِرَن، ماین دارَن جنگی زرگری ماکَِرَن. اَِسَه جنگی زرگری چه جور جَنگییَه؟ ای زرگَِر بیچی ای شاگرد دَِرچِش. ژو یِه بَِدابِش کو هر وخت مَِگیش طلا به مُشتریُن بِیروشِه، اُّوَِل ای قیمتی گَِرونی مایِه، ژو شاگرد هَمُن جنسی قیمت کمی ارزُنتری مایِه. اوستا و شاگَِرد بنا مَِکَِرَن دورینَه دعوا هاکَِردییُن کو چَِرَه جنسی قیمت زیرییَِوَِرچَه، اونوخت شاگَِرد مایِه کو دیگه بَِوییَِرچی ای اشتبایی هاکَِرچَن و قیمت هادِچَن. اوستا ظاهرَن قهر مَِکَِرِه دَِکُن پی بیرین مَِشو. شاگرد مشتری رَه مایِه تا مو اوستا نییَِمیچی اَِن طَِلا بِیرین اگه مو اوستا بِی بَِه اَِن قیمت نادِه. مشتری هم هُول مبو اون جنس مِیرینه به قیمتی کو شاگردی باچی. بعد مِینِه کو همونَم گَِرون بِیرینچِش. اَِسَه وختی دو نفری اَلَِکی دعوا ماکَِرَن تا بَقییُن گول بَکّویَن، ماین دارَن جنگی زرگری ماکَِرَن.
10= وَختی کَِلِن یوزَه دارینَه قهر بَِکَِرد، چَِل یوزی دارین مُنفَِعَِت.
: وقتی کلاغ با درخت گردو قهر کرد، چهل تا گردو به نفع درخت گرد.
: اَِنَه مَثَِلَه وختی مایَن کو ای نفَِری اینی نفری رَه قهر مَِکَِرِه در حالی کو همیشه ژو پی استفاده ماکَِرچِش. اَِسَه کو قهر بَِکَِرچِش دیگه منه زُنِه ژو پی استفاده هاکَِرِه. پس به مُنفعَِتی اونی مبو کو ژو رَه قهر بَِکَِرچِش. کمتری ژو مزاحَِم مبو.