1= ریشخَِندی موکّووِه. !!! یَنی چه؟ کِی مایَن.
: ریشخند میزند !!!
: اَِنَه اصطلاحَه به اعتراض بابتی ای نفری مایَن کو به جایی گوش هاکَِردی به هکاتُن، تَمسخر ماکَِرِه و به طرفی مقابلی پوزخَِندی موکّووِه. اَِن ای عملی خیلی پیسییَه.
2= ریشی پَردیس مَِکَِرِه.
ریش را رفو می کند.
: اَِنَه مَثَِلَه دو جور کاری مَِشو. ای اَِن کو، وختی مَِگَِشُن ای نفری دلداری بَدَن، با وعده وعیدی ژو دَِمَِخُنَن تا ژو راضی واکَِرَن کو ژونه ای کاری هاکَِرِه. اینی اَِن کو، ای نفری گییابو با چاخان پاخان کَِردییُنی وُ با تملق گویی و چاپلوسی به خوشتُن منظوری بَرَِسَه.
3= ریشی پی مِیرِه، سَِبیلی پِیوَِند مَِکَِرِه.
: از ریش بر میدارد، به سبیل پیوند می کند.
اَِنَه مَثَِلَه به طَنَه بابتی ای نفری مایَن کو زی بس اَِنی اونی پی پیل قرض هاچِش، اَِسَه به هَمُّنُن بَِدَِهکار بَِبیچی، چون پیل نداره کو خوشتُن بدهی پرداخت هاکَِرِه، اَِنی پی پیل مارِه اونی مَِدِه، اونی پی مارِه اَِنی مَِدِه، اَِنجوری هِی اَِن کُلا اون کُلا مَِکَِرِه. در نتیجه بابتی ژو اَِنَه مَثَِلَه کاری مَِبَِرَن.
4= ریشی گیچِش. اَِنَه اصطلاحَه کِی مایَن و کی رَه مایَن.؟
= به ریش گرفته است.
: ای وَخت ای آدَِمی پی تعریف ماکَِرَن، اون آدَِمی ساده اَِنگار فکر ماکَِرِه کو دارَن ژو پی تعریف ماکَِرَن. ژو خوش مِی و هِی خوشتُن وا دَِمَِوَِنِه. اَِنجویَه کو مایَن: ریشی گیچِش.
ای وَختی هم مِینی دارَن به طوری سربَِستِه ای نفری پی بَدگویی ماکَِرَن، باز اونی به خیالی کو دارَن ژو پی بدگویی ماکَِرَن، اون وَختَه کو ژو بَذ مِی و ماچُرییِه و دَِلخور مَِبو. اَِنجو هَم مایَن: ریشی گیچِش. در صورتی کو نه اونجو وُ نه اَِنجو، منظور او نَبیچی.
5= زَمهریر بیارچِش. یَنی چَِه؟ کِی و کی رَه مایَن؟
: زمهریر آورده.
در صفحه 3871 جلد پنجم کتاب فرهنگ بزرگ سخن در مورد زمهریر چنین نوشته شده است. 1= سرمای شدید. 2= در باور قدما، جایی بسیار سردکه کافران را با سرمای آن عذاب می دهند.
: به شوخی ای نفری رَه مایَن کو هَِنِه هوا سرد نابیچی، زَِمَِستُنی هَلِی تُوْن کَِرچِش بازَم دارِه مَِلَِرزِه.
6= زَنجَه مورِه ماکَِرِه. یَنی چَِه؟ کی رَه مایَن؟
: زنجه موره می کند.
اَِنَه جُملا، اییَه اصطلاحِه وُ بابَِتی ای نفری مایَن کو با دردی و ناراحتی و ناتوانی پی زار زار دارِه بُرمَه مَِجَِنِه.
7= زَندَه بَِه گور بَِبیچی. کِی مایَن و کی رَه مایَن؟
: زنده به گور شده است.
: اَِنَه اصطلاحه بابتی ای نفری مایَن کو گَِرفتاری ای جنیکایی بد رَِفتار و بَد کَِردار و ناسازیگاری بَِبابو. فرخی هم مناکَِرَه، اَگَه جنَِکا هَم گرفتاری اَِنجور شیی بَِبابو، ژینَن مایَن: زَندَه به گور بَِبیچی.
دَِلَه زَندَِگی هِچی وِیتری محیبتی نییَه. محیبتی پی اَسکَه بُوْنَه هَم وَِلی مادِه.
8= زَندَه وَرِه کو هِشکین پوس مَِناکَِرِه !!!
: برّه زنده را که هیچ کس پوست نمی کند.
: اَِنَه مَثَِلَه دَِر مَِقامی اعتراضی ای صاب مالی به خوشتُن وَرِثِه مایِه کو ژو وارَِتی در حَِیاتی ژو، ادعایی مالی دارَن. یا به اونایی مایَن کو صاب مالی جلویی چَشُن، دارَن ژو مال غارت مَِکَِرَن.
9= زَِفُن هَر وَری بَِگاردَن، مَِگَِردِه.
: زبان را به هر طرفی بگردانی، می گردد.
: اَِنَه مَثَِلین منظور اَِنَه کو با زَِفُنی هَمَه جور هَِکاتی مَِشید هاکَِرد. هَم مَِشید با هَِکاتُن ای نفری آزار بَِدا و بَِرَِنجنا، هَم مَِشید ای نفری اُمیدوار کَِرد و ژو دَِلداری بَِدا. هَم مَِشید راست بات و هَم مَِشید دوری بات. هَم مَِشید تملق بات و هم مَِشید حقیقت بات. خلاصه هر وَری بچارخَن مَِچَِرخِه. اَِسَه بِینی کُمُن وِیتَِرییَه.
1 = چشم دوختن به جایی به منظور مراقب بودن:
چَش دووازَِندییُن یا: چَش دووَِجَِندییُن یا: چَش دودوتّییُن
2 = چشم ها را پی در پی باز و بسته کردن و جلوی خواب را گرفتن
: چَشی وَِرشُندییُن